Rekabet Kurumunca hazırlanan Türkiye Süratli Tüketim Malları (HTM) Perakendeciliği Dal İncelemesi Kesin Raporu’nda, haksız avantaja sebep olacak birçok uygulama ile çeşitli düzenleme ve yasaklama teklifleri yer aldı. Rekabet Kurumu’nun internet sitesinde yayınlanan duyuruya nazaran, süratli tüketim malları perakendeciliği dalı, yapısı ve iktisattaki kilit rolü sebebiyle kurumun odağındaki değerli alanlardan birini oluşturuyor. İlgili dal, kurum tarafından hassasiyetle takip ediliyor ve gelişmeler yakından izleniyor.
YOĞUNLAŞMA
İstanbul Ticaret Gazetesi’nden Adem Orhun’un haberine nazaran en son rapor kapsamında yapılan incelemelerde, bölümün genel yapısı ve işleyişi ortaya konulduktan sonra yaşanan ağırlaşma artışının hangi yollarla gerçekleştiği incelendi. Perakende dalına yönelik başka birleşme ve devralma bildirim eşiklerine gerek olup olmadığı değerlendirildi. Süratli tüketim malları perakendeciliği kesiminde ağırlaşmanın artıyor olması, eserlerin üretildiği, paketlendiği ve tedarik edildiği pazarları da etkilediğinden, perakende pazarında faaliyet gösteren teşebbüslerin tedarik piyasasındaki alım güçlerinin, kesimdeki tesirleri de son raporda ele alındı.
ALICI GÜCÜ
Raporda, bilhassa alıcı gücünün berbata kullanılmasının rekabet üzerindeki tesirlerine odaklanıldı ve bunun mümkünlüğünün ortadan kaldırılmasına yönelik tahlil teklifleri sunuldu.
Ayrıyeten süratli tüketim malları perakendeciliğinde bölümün rekabetçi yapısına olumsuz tesir edebilecek kimi ögeler da ele alınırken, haksız ticari uygulamalar, tüketicilerin yanıltılmasına neden olabilecek firma davranışları, özel gramajlı eser üretilmesi ve yeni mağaza açılışlarının nüfus kriterine bağlanması ile ilgili değerlendirmelere yer verildi.
Rapor için alıcı gücü ve kârlılığa ait iktisadi tahliller kapsamında brüt marj tahlili yapıldı. Bu tahlildeki başlıklardan kimileri şunlar oldu:
- Süt ve süt ürünleri
- Dondurulmuş gıda
- Şekerlemeler
- Konserve gıda
- Yemeklik yağ
- Kağıt ürünleri
- Çamaşır deterjanları
Raporda, ayrıyeten HTM perakendeciliği pazarının mağaza satış alanı büyüklüğüne nazaran toplam mağaza sayısı ve perakendecilerin profili verildi. Ayrıyeten süratli tüketim malları perakende pazar hisseleri gelişimi ve ağırlaşma oranları da tablo olarak yayınlandı.
Raporda, zincir marketlerin paydaşlık yapılarına dair tablolar da yer aldı. Raporda yer alan öteki kimi tabloların bahisleri da şöyle oldu:
- Tedarikçilerin birinci beş müşterisinin toplam ciro içindeki payları
- Perakendecilerin başka perakendecileri rakip olarak pozisyonlandırma mesafeleri
- HTM perakendeciliğinde birleşme/devralmalara ait heyet kararları
- Özel markalı eserlerin toplam eser sayısı ve ciro içindeki payı
- Ürün kategorilerinde üretici ve perakendeci ağırlaşma oranlarının karşılaştırılması
Rekabet Kurumu’nun raporunda, daldaki genel maliyet ve kârlılık konusundaki tespitler ile haksız ticari uygulamaların tesirleri de yer aldı. Kurumun raporunda, HTM perakendeciliğinde dalın rekabetçi yapısına olumsuz tesir edebilecek ve/veya tüketicilerin yanıltılmasına neden olabilecek kimi uygulamalara yönelik olarak birtakım düzenlemelerin yapılabileceği kaydedildi.
SEKTÖRE YÖNELİK DÜZENLEME ÖNERİLERİ
Rekabet Kurumu’nun raporunda, süratli tüketim malları perakendeciliği kesiminde, alıcı gücünün berbata kullanılmasının önlenmesi maksadıyla Haksız Ticari Uygulamalar Direktifi’nde yer alan kararlara benzeri düzenlemelerin hayata geçirilmesi gerektiği söz edildi. Bu doğrultuda Perakende Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi Taslağı’nda haksız ticari uygulamalara ait olarak şu uygulamaların yasaklanması gerektiği kaydedildi:
- Bozulabilir ziraî eserler ve besin eserleri için 30 günü aşan ödeme vadeleri
- Diğer ziraî eserler ve besin eserleri için 60 günü aşan ödeme vadeleri
- Bozulabilir besinlerde kısa müddette yapılan iptal bildirimleri
- Alıcının tek taraflı mukavele değişiklikleri
- İşlemle ilgili olmayan ödeme talepleri
- Kayıp ve bozuk mal riskinin tedarikçiye transferi
- Tedarikçinin talebine karşın alıcı tarafından tedarik mukavelesine yazılı onay verilmemesi
- Ticari sırların alıcı tarafından berbata kullanılması
- Alıcı tarafından yapılan ticari misillemeler
- Tüketici şikayetlerinin incelenmesi maliyetinin tedarikçiye aktarılmasının yasaklanması
YAKIN ŞUBE AÇILIŞINA KRİTER GÜNDEMDE
Perakende dalında zincir marketlerin, yakın uzaklık içinde çok fazla mağaza açması da Rekabet Kurumu’nun raporuna yansıdı. Belirli bölgelerde birbirlerine çok yakın uzaklıklarda birebir kümeye ilişkin zincir mağazalar görüldüğüne, bu durumun o bölgeye yeni bir perakendecinin girişini önlediğine dikkat çekildi. Bu nedenle mevzuya ait düzenlemenin pazarda rekabetçi manada olumlu tesirler doğuracağı görüşü lisana getirildi. Raporda, zincir marketlerin yeni mağaza açılış müsaadelerinin, nüfus kriterine bağlanmasının rekabet aksisi kimi tesirlerinin olabileceği vurgulanırken, öbür bir teklifte bulunuldu. Raporda belirlenecek bir uzaklık çapında birebir ekonomik bütünlük içerisindeki perakendecilerin ikinci bir şube açmalarının yasaklanabileceği ve yeniden bu teşebbüslerin birebir çap içerisinde bir devralma süreci yapmasının engellenebileceği tespiti yer aldı.
MARKET MARKALI ÜRÜNLER
Rekabet Kurumu’nun raporunda, “Özel markalı eser üreten birtakım güçlü firmaların, alt pazarda sahip oldukları pazar gücünü kullanarak markalı eserlerin raf alanına erişimini engellemesi ve rekabeti bozması ihtimali bulunmaktadır” denildi. Kurumun raporunda, birinci bakışta özel markalı eserlerin üretilmesi tüketiciler bakımından seçenekleri artırıyor üzere görünse de uzun vadede perakendecilere daha yüksek kâr marjı sağlayan özel markalı eserlerin yerini alması ihtimali bulunduğu belirtildi. Raporda, “Özel markaların raf alanlarında artan bulunurluğu özel markalı eser üreten ve üretmeyen tüm tedarikçilerin perakendeciler karşısında gücünü zayıflatmakta, perakendecinin alıcı gücünü pekiştirmektedir” tespitine yer verildi.
FARK FATURASINA YASAKLAMA ÖNERİSİ
Süratli tüketim malları alanında, tedarikçiler tarafından sık sık gündeme getirilen ’fark faturası’ uygulamalarının yasaklanması da gündemde. Rekabet Kurumu’nun raporunda, perakendecilerce tek taraflı bir kararla uygulanan ‘fark faturası’ uygulamasının, haksız ticari uygulamalar kapsamında ele alınabileceği tabir edildi.
ÖZEL GRAMAJLI ESERLERDE HAKSIZ AVANTAJ
Sektör incelemesinde bölgesel/yerel market zincirlerinin üreticilerle özel gramajlı eser üretimi mutabakatı yapacak ölçeklerde çalışamadığı ve bu sebeple özel gramajlı eser satamadıkları tespit edildi. Eserlerin bilinen ve/veya standart ambalajlarından farklı olarak aşikâr bir boyutunun münhasıran yalnızca bir perakendeci için üretilebildiği görülebiliyor. Bu durumda özel gramajlı eser satan marketlerin rakiplerine karşı haksız avantaj elde ettiği belirtildi. Rekabet Kurumu’nun raporunda, “Tedarikçilerin tek bir zincir market için özel gramajlı eser üretmesine yönelik olarak yapılan mutabakatların engellenmesi gerektiği değerlendirilmektedir” denildi.